Hanuka, Yahudiliğin 'ışık festivali'dir. Sekiz gece boyunca Yahudiler, aileleriyle ve arkadaşlarıyla bir araya gelerek menorada her gece bir ek mum yakarlar.
İbranice'de Hanuka, "yeniden adama" anlamına gelir ve bu bayram, M.Ö. 2. yüzyılda, "Makkabi" olarak bilinen bir grup muhalif Yahudi'nin Yunan Selevkos İmparatorluğu'na karşı ayaklanıp, Kutsal Tapınağı kurtarması sonrasında kutlanılmaya başlanmıştır.
Makkabi kelimesinin, Aramicede "çekiç" anlamına geldiği görüşünün yanı sıra, kutsal kitap Tevrat'ın ikinci kitabı olan Exodus'ta (15: 11) "Kutsallar arasında senin gibisi var mıdır Tanrım?" (Mi kamoha ba'elim Yhwh) ayetinin baş harflerinin kısaltılmış hali olduğuna da inanılır.
Kutsal Tapınak kurtarıldıktan sonra mabedin içinde, Selevkoslardan kalma putların çıkarıldığı, Makkabilerin tapınakta buldukları, sadece bir gün yanacaklarını düşündükleri saf yağın sekiz gün boyunca yandığı söylenir.
Güney Afrika Başhahamı Rabi Warren Goldstein, "Bu nedenle Hanuka’yı sekiz gün boyunca mum ve kandiller yakarak kutluyoruz,” diyor.
Hanuka her yıl İbrani takvimine göre Kislev ayının 25. gününde başlar ve bu tarih Gregoryen takviminde Kasım sonu ile Aralık sonu arasında bir zamana denk gelir.
Bu yıl Hanuka, 25 Aralık 2024'te başlayacak ve 2 Ocak 2025'e kadar kutlanacak. Yani bu yılki bayram, 1900 yılından bu yana beşinci kez Noel'e denk geliyor.
Hanuka nasıl kutlanır?
Her evde bir menora yakılır ve genellikle kapı önü veya pencere kenarı gibi dışarıdan görülebilecek bir yere yerleştirilir. Bu, Tanrı’nın ışığını 'yaymayı' sembolize eder.
Son yıllarda sokaklar ve parklar dahil olmak üzere menora yakma etkinlikleri dünya genelinde daha yaygın hale geldi.
Menoralara ek olarak, muhtaç durumdaki insanlara yardımda bulunmak gibi sosyal çalışmalar da birçok Yahudi için kutlamaların bir parçasıdır. Bu da, 'Yahudi halkının Tanrı tarafından dünyayı herkes için daha iyi bir yer haline getirme çağrısını' yansıtır.
Yine gelenekler arasında, Kutsal Tapınak'ta bulunan saf yağın sekiz gün boyunca yanmasını hatırlamak için yağda kızartılmış yiyecekler tüketilir.
Çoğunluk azınlığın elindedir
Sidur Kol Yaakov (Dua kitabı)
Hanuka Bayramı'nın her günü, bir dua kitabı olan Sidur Kol Yakoov'da, "Tanrı'nın sayıca çok olanları az sayıda olanların eline teslim ettiği," kısmı (verabim beyad meatim) okunur.
Şabat günü
Şabat, Yahudilerin gün boyu dinlendiği, sinagoglara gittiği, ibadet ettiği, Tanrı'ya yaklaşmada ve iyi bir insan olmada fırsat olarak değerlendirdikleri bir gündür. Yahudilerin Şabat günlerinde iş yapmadığı, elektrik kullanmadığı bilinir. Yine o günün akşamı, yani cuma günü akşamı Şabat mumları yakılır. İlk mum yaratılışı, ikinci mum barış ve huzuru simgeler.
Peki, Şabat günü akşamı mumları ile Hanuka Bayramı'nın mumu nasıl yakılmalı?
Türkiye'deki Yahudi cemaatinin gazetesi Şalom'da yayınlanan, "Tanrı'nın çoğaltan etkisi: HANUKA" başlıklı haberde şu tavsiyede bulunuluyor:
"Bu yıl 27 Aralık Cuma günü önce Hanuka mumları yakılır. Ondan sonra Şabat mumları 17.28’den önce olacak şekilde yakılır. Hanukiya mumlarının veya yağının, akşam olduktan sonra yarım saat daha yanacak şekilde ayarlanması gerekir."