Türkiye İstatistik Kurumu tarafından eylül ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 0,97 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 11,75 olduğunu söylemesinin üzerine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası da Eylül Ayı Fiyat Gelişmeleri Raporu konusuna açıklık getirerek bu raporu yayımladı.
Raporda yer alan bilgiler ışığında, eylül ayında geçen aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkısı temel mal grubunun 0,43 puan ve gıdanın 0,28 puan arttı. Enerji, hizmet ve alkol-tütün-altın gruplarının katkıları ise sırasıyla 0,33, 0,26 ve 0,14 puan azaldığı görüldü.
Bu durumda yıllık enflasyon temel mal ve gıda gruplarında artış görülürken, enerji ve hizmet gruplarında gerileme görüldü. emel mal grubundaki artışta dayanıklı tüketim mallarının öne çıktığı görüldü.
Gıda grubunda ise hem işlenmemiş hem de işlenmiş gıdanın etkili olduğu görüldü. Enerji yıllık enflasyonu doğal gaz fiyatları kaynaklı yüksek baz etkisiyle gerilerken, hizmet enflasyonunun da yavaşladığı görüldü.
Bu görünüm altında, yıllık değişim oranı B endeksinde 0,39 puan artış görülürken yüzde 11,57 ve C endeksinde 0,29 puan yükselişle yüzde 11,32 seviyesine geldi. Mevsimsellikten arındırılmış verilerle üç aylık ortalamalara göre B ve C göstergelerinin seviyelerinde ise bir miktar azalma görüldü. Bu dönemde, enflasyon eğilimi temel mal grubunda yüksek seyretmeye devam ederken, hizmet grubunda gerileme meydana geldi.
EĞİTİM HİZMETLERİNDE KDV İNDİRİMİ FİYATLARA OLUMLU YANSIDI
Hizmet fiyatları eylül ayında yüzde 0,58 artarken grup yıllık enflasyonu 0,99 puan düşüş meydana gelerek yüzde 10,84'e geriledi. Yıllık enflasyon ulaştırma hizmetlerinde belirgin olmak üzere lokanta-otel ve kira gruplarında düşüş görülürken, haberleşme ve diğer hizmetlerde ise belli bir yükseliş meydana geldi.
Ulaştırma hizmetlerinde yıllık enflasyon baz etkisiyle önemli ölçüde gerileme gösterdi. Aylık fiyat düşüşünde ise yüzde 6,31 ile şehirlerarası otobüs ücreti en belirleyici unsur oldu.
Bu dönemde lokanta-otel grubunda yemek hizmetleri fiyatları yüzde 0,83 yükselirken, konaklama fiyatlarındaki artış yüzde 0,12 ile sınırlı kaldığı görüldü.
Diğer hizmetler grubunda kura duyarlı olan kişisel ulaştırma araçlarının bakım ve onarımı ile dişçilik ücreti fiyatlarında artış meydana geldi. Eğitim hizmetlerinde uygulamaya konulan KDV indirimi, fiyatlara olumlu yansıdığı görüldü.
OTOMOBİL FİYATLARINDAKİ ARTIŞTA MATRAH VE ÖTV DEĞİŞİKLİKLERİNİN BÜYÜK ETKİSİ OLDU
Temel mal grubu enflasyonu eylülde 1,66 puan yükselerek yüzde 11,68 oldu. Bu dönemde yıllık enflasyon dayanıklı mal ve diğer temel mallarda yükselirken, giyim ve ayakkabı grubunda gerilediği görüldü. Grup enflasyonundaki artışın sürükleyicisi dayanıklı mallar oldu. Bu artışın belirleyicisi olarak ise döviz kuru gelişmeleri ve talep koşulları öne çıktığı görülüyor.
Aynı dönemde, altın hariç dayanıklı mallarda fiyat artışları alt kalemler genelinde hızlanarak devam ederken, bu gelişmede yüzde 7,14'le beyaz eşya, yüzde 4,11'le otomobil ve yüzde 3,30 ile mobilya gruplarının etkili olduğu gözlendi. Otomobil fiyatlarındaki artış ile beraber matrah ve ÖTV değişikliklerinin de etkili olduğu değerlendirildi.
Ekim ayından itibaren geçerli olmak üzere hanehalkı, sanayi ve ticarethaneler tarafından kullanılan elektrik fiyatlarında yapılan artışın, gelecek dönemde grup enflasyonunu yukarı yönlü etkileyeceği hakkında değerlendirmelerde bulunuldu.
ÜRETİCİ FİYATLARINDAKİ ARTIŞ İLE BERABER DÖVİZ KURU GELİŞMELERİ BELİRLEYİCİ OLDU
Yurt içi üretici fiyatları eylülde yüzde 2,65 yükseldi, yıllık enflasyon 2,80 puan artarak yüzde 14,33 olduğu gözlendi. Üretici fiyatlarında gözlenen bu artışta döviz kuru gelişmelerinin de belirleyici bir faktör olduğu değerlendirildi.
Petrol ve ana metal hariç imalat sanayi fiyatlarının mevsimsellikten arındırılmış eğilimi bu dönemde gözle görülebilir ölçüde yükseldi. Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubunda gerilerken diğer alt gruplarda yükseliş meydana geldi. Aylık bazda enerji fiyatları yatay seyrettiği görüldü. Elektrik üretimi ve dağıtımı, su temini ve ham petrol fiyatlarında artış meydana gelirken, rafine edilmiş petrol ürünleri ve gaz imalatında fiyatların gerilediği gözlendi.
Bu gelişmelerle, tüketici fiyatları üzerinde üretici fiyatlarının kaynaklık ettiği baskılar güçlenerek devam etti.
