Yönetmelik taslağına göre şirketlerin sponsorluk, bağış ve yardım faaliyetlerinin tanıtım iletişiminin reklam kapsamında değerlendirilecek olması dikkat çekti. Rekabet Kanunu'nda yapılması öngörülen değişikliklerin yer aldığı taslak metnine göre ise kullanıcı sayısı, yıllık gelir gibi konularda belli eşikler belirlenecek. Bu eşikler aşıldığında söz konusu platformlar 'Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüs' sayılacak.
Milyarlarca dolar yatırım alan e-ticaret sektörünün adeta kaderini belirleyecek olan önemli yasal düzenlemeler peş peşe gündeme damgasını vuruyor. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'da e-ticaret platformlarını kapsayacak şekilde değişikliklere gidilmesine dönük taslaktan sonra Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik Taslağı da görüşe açıldı.
Söz konusu düzenlemelerle e-ticaret sektörüne indirimlerden şirketlerin faaliyet alanlarına ve reklam bütçelerine kadar pek çok kısıtlama getiriliyor.
Böylece e-ticaret sektörünün gelecekteki büyümesini şekillendirecek kurallar sıfırdan yazılmış oluyor.
2014’te “6563 sayılı Kanun” ile e-ticaretin yaygınlaştırılması ve e-ticarette güven ortamının oluşturulmasına yönelik yasal düzenleme yapılmıştı. 7 Temmuz 2022’de ise 6563 sayılı Kanunda “7416 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile önemli değişiklikler gerçekleştirilmişti.
Peki e-ticarette önemli değişiklikler getiren kanunun 36 maddelik yönetmelik taslağında ne gibi kriterlere yer verildi?
NET İŞLEM HACMİNE GÖRE LİSANS BEDELİ ALINACAK
Kanun'da yer alan ve sektördeki oyuncuların büyüme stratejilerine yön verecek nitelikteki ek mali yüklerin başında gelen 'Lisans Ücreti' de yönetmelikte bu şekilde tarif edildi:
"MADDE 30- (1) Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS ve orta ölçekli olup toplam satış hasılatının yarısından fazlasını elektronik ticaret satışlarından elde eden ETHS, faaliyetine devam edebilmek için Bakanlıktan lisans almak ve lisansını yenilemek zorundadır.
(2) Lisans alma başvurusu, hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının, lisans yenileme başvurusu ise eşikler aşıldığı sürece her takvim yılının mart ayı içinde ETBİS üzerinden yapılır.
(3) Lisans ücreti Bakanlığın internet sitesinde ilan edilen hesap numarasına peşin olarak yatırılır. Tahsil edilen tutarlar genel bütçeye gelir kaydedilir.
(4) Lisans ücretinin ödendiğine dair belge, lisans alma veya yenileme başvurusu sırasında ETBİS’e yüklenir.
Lisans ücretlerindeki net işlem hacmine göre sekillenen eşikler ve oranlar ise aynı şekilde yönetmelikte de yer aldı.
LOJİSTİK FAALİYETİNE DÖNÜK KISITLAMALAR
Yasanın tartışmalı maddelerinden şirketlerin lojistik faaliyetlerini düzenleyen bölümü ise yönetmeliğin 27'inci maddesinde şöyle ifade edildi:
"Çok büyük ölçekli ETAHS, aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerindeki satışlar, kendisinin ETHS olarak yaptığı satışları ile elektronik ticaret dışındaki satışları hariç olmak üzere, 10/7/2003 tarihli ve 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu kapsamında eşya taşımacılığı, 26/9/2011 tarihli ve 655 sayılı Ulaştırma ve Altyapı Alanına İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında taşıma işleri organizatörlüğü ve 9/5/2013 tarihli ve 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu kapsamında posta hizmet sağlayıcılığı faaliyetlerinde bulunamaz.
(2) Ekonomik bütünlük içinde bulunan ETAHS’lerin net işlem hacimleri ile işlem sayıları toplamının birinci fırkada belirtilen eşiklerin üzerinde olması hâlinde, bu ETAHS’lerin her biri hakkında birinci fıkra uygulanır."
REKLAM BÜTÇELERİNİ ŞEKİLLENDİRECEK MADDE
Yönetmelik taslağına göre şirketlerin sponsorluk, bağış ve yardım faaliyetlerinin tanıtım iletişiminin reklam kapsamında değerlendirilecek olması dikkat çekti. Şirketlerin reklam bütçelerini şekilendiren 28'nci maddede şu ifadelere yer verildi:
"Yazılı, işitsel ve görsel medya, dijital mecra, sosyal medya veya açık ya da kapalı alanlarda veya tanınmış kişi gibi iletişime elverişli her türlü araç kullanılarak yapılan; mal ve hizmetlerin çevrimiçi veya çevrimdışı mecralarda tanıtılması, görünürlüğünün artırılması ya da erişiminin kolaylaştırılması, alıcıların satın alma veya kiralama kararlarının etkilenmesi, söz konusu mal ve hizmetlere erişimin kolaylaştırılması amacıyla gerçek veya tüzel kişilere doğrudan ya da dolaylı ekonomik menfaat sağlanması gibi sponsorluk ve tanıtımı yapılan bağış ve yardım faaliyetleri dahil tanıtım ve pazarlama iletişimi bu Yönetmeliğin uygulanmasında reklam kabul edilir.
İŞTE REKABET KANUNU'NDAKİ DEĞİŞİKLİKLER
Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'da ise e-ticaret platformlarını kapsayacak şekilde değişikliklere gidilecek. Söz konusu değişikliklerim yer aldığı taslak metninde günümüzde dijitalleşmenin kalite ve fiyat rekabetinin artmasını sağladığı ancak gelinen noktada dijitalleşmenin sağladığı söz konusu rekabetçi faydanın muhafaza edilemediği, bu dönüşümden sınırlı sayıda dijital platformun değer elde ettiğinin görüldüğü ifade edildi.
KANUN MADDESİNDE DEĞİŞİKLİĞİN GEREKÇESİ NE?
Değişikliğin gerekçesinde rekabete zarar veren bir takım uygulamalar şu şekilde sıralandı: "Platformların kendi ürün ve hizmetlerini daha avantajlı sunması (sonuç sıralamalarında adil olmayan uygulamaların bulunması vb.), veriye erişim veya birlikte işlerliğin engellenmesi, aşırı veri toplanması ve verinin başka amaçlar ile kullanılması, kendisine ekonomik olarak bağımlı olan taraflara adil olmayan koşullar getirilmesi, bu koşulların yeterince açık olmaması, rakip platformlara çoklu erişimin engellenmesi, reklamların gösterim şekli ve yoğunluğu, yüksek komisyon oranları, bir ürün veya hizmetin başka bir ürün veya hizmetin alımına/kullanımına bağlanması (arama hizmetinin işletim sistemine ön yüklü olması, başka bir uygulama mağazası yüklemenin zorlaştırılması vb.) gibi sayısını artırmanın mümkün olduğu yöntemler ile rekabete zarar verilebilmektedir."
'TEMEL PLATFORM HİZMETLERİ' İFADESİ EKLENDİ
Habertürk tarafından görülen taslağa göre Rekabet Kanunu'nun 1. Maddesi'ne piyasaya hakim olan teşebbüslerin bu hakimiyetlerini' ifadesinin yanında 'temel platform hizmetleri bakımından önemli pazar gücüne sahip teşebbüslerin' ifadesi eklendi. Bunun yanında aynı maddede 'rekabetin korunmasını' ifadesinin yanına da 've temel platform hizmetlerinde adil ve yarışılabilir piyasa yapısının tesis edilmesini ve korunmasını' ifadeleri eklenecek.
Böylece söz konusu maddenin son hali "Bu Kanunun amacı; mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı anlaşma, karar ve uygulamaları ve piyasaya hâkim olan teşebbüslerin bu hâkimiyetlerini ya da temel platform hizmetleri bakımından önemli pazar gücüne sahip teşebbüslerin bu pazar güçlerini kötüye kullanmalarını önlemek, bunun için gerekli düzenleme ve denetlemeleri yaparak rekabetin korunmasını ve temel platform hizmetlerinde adil ve yarışılabilir piyasa yapısının tesis edilmesini ve korunmasını sağlamaktır" şeklinde oldu.
Kanunun ikinci maddesine ise "Türkiye Cumhuriyeti’nde yerleşik olan veya ikamet eden son kullanıcılara veya yerleşik olan ticari kullanıcılara temel platform hizmeti sunan önemli pazar gücüne sahip teşebbüsler bakımından yasaklanan davranışlar ile bu teşebbüslere getirilen yükümlülükler de bu Kanun kapsamına girer" ifadeleri eklendi.
TÜRKİYE'DE YERLEŞİK OLUP OLMADIĞINA BAKILMAYACAK
İkinci maddede yapılan değişikliğin gerekçesi taslakta "Madde ile, Türkiye’de yerleşik olup olmadığına bakılmaksızın Türkiye Cumhuriyeti'nde yerleşik olan veya ikamet eden son kullanıcılara veya yerleşik olan ticari kullanıcılara temel platform hizmeti sunan önemli pazar gücüne sahip teşebbüslerin davranışlarının ve bu teşebbüslere getirilen yükümlülüklerin de bu Kanun kapsamına girdiğini vurgulamak amacıyla ilgili değişiklik yapılmıştır" şeklinde açıklandı.
SEKTÖRDE YENİ TANIMLAR TARİF EDİLDİ
Kanunda yapılması öngörülen değişiklikler yeni tanımların eklenmesini de öngörüyor. Kamuya Açık Olmayan Veri, Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüs, Son Kullanıcı, Temel Platform Hizmeti, Çevrim İçi Aracılık Hizmetleri Çevrim İçi Arama Motoru Hizmetleri, Çevrim İçi Sosyal Ağ Hizmetleri, Video Paylaşım Platformu Hizmetleri, Numaradan Bağımsız Kişiler Arası İletişim Hizmetleri, İşletim Sistemleri, İnternet Tarayıcıları, Sanal Asistanlar, Bulut Bilişim Hizmetleri, Çevrim İçi Reklamcılık Hizmetleri, Ticari Kullanıcı, Yan Hizmetler kavramları yapılacak değişiklikle kanunda tanımlanmış olacak.
SIRALAMADA AYRIMCILIK YAPILAMAYACAK
Burada tanımı yapılan 'Önemli Pazar Gücüne Sahip Teşebbüslerin Yükümlülükleri' de kanunun 6. maddesine yapılan ek ile belirlendi. Buna göre söz konusu platformlar kendi mal veya hizmetlerine, ticari kullanıcıların mal veya hizmetlerine kıyasla sıralamada, taramada, dizinlemede veya diğer koşullarda ayrımcılık yapamayacak ve ilgili koşulların adil ve şeffaf olmasını sağlayacak. Kamuya açık olmayan veriler ticari kullanıcılarla rekabette kullanılamayacak. Platformlar, kullanıcılara sunulan mal ve hizmetleri kendilerince sunulan başka mal veya hizmetlere bağlı hale getiremeyecek.
Önemli pazar gücüne sahip platformlara getirilecek yükümlülükler taslakta şu şekilde sıralandı:
"Ticari kullanıcıların ya da son kullanıcıların önemli pazar gücüne sahip teşebbüsün herhangi bir temel platform hizmetine erişimlerini, oturum açmalarını ya da kaydolmalarını, önemli pazar gücüne sahip teşebbüs tarafından sunulan diğer temel platform hizmetlerine üye olmaları veya kaydolmaları koşuluna bağlayamaz."
ÖNDEN YÜKLÜYSE KOLAYLIKLA KALDIRILABİLECEK
"Cihazların işletim sistemine ön yükleme yapılmış olan yazılım, uygulama veya uygulama mağazalarının son kullanıcılar tarafından kolaylıkla kaldırılmasına, farklı yazılım, uygulama veya uygulama mağazalarına geçiş yapılmasına, üçüncü taraf yazılım, uygulama veya uygulama mağazalarının kurulmasına ve etkin şekilde kullanılmasına izin verir, varsayılan ayarların, kolaylıkla değiştirilebilmesine üçüncü taraf yazılım, uygulama veya uygulama mağazalarının kullanıcı tercihine sunulmasına ve varsayılan olarak seçilebilmesine imkan sağlar ve bunlara yönelik teknik gereklilikleri yerine getirir."
TİCARİ KULLANICILARIN RAKİPLERLE ÇALIŞMASI KISITLANAMAYACAK
"Ticari kullanıcıların, rakip teşebbüsler ile çalışmalarını, aynı ürün veya hizmetler bakımından platform üzerinden veya diğer kanallar üzerinden son kullanıcılara teklif vermelerini ve son kullanıcılarla sözleşme yapmalarını, bu kanallar aracılığıyla kendi mal veya hizmetlerinin reklamını yapmalarını kısıtlayamaz veya zorlaştıramaz ve kendi kanalları veya farklı kanallar üzerinden veya rakip teşebbüsler ile çalışırken belirli bir mal veya hizmet için farklı fiyat veya koşullar sunmalarını engelleyemez."
HEDEFLİ REKLAMCILIĞA KISITLAMA GELİYOR
Söz konusu taslağa göre bunun yanında önemli pazar gücüne sahip platformlar rakip teşebbüslerin piyasaya girişlerini engelleyecek ve halihazırda pazarda olanların etkin rekabet etmesini önleyecek şekilde; temel platform hizmetlerinden elde ettikleri kişisel verileri, son kullanıcının taraf olduğu bir sözleşmenin ifası için gerekli olmadıkça, sundukları diğer hizmetlerden ya da üçüncü taraflardan elde ettikleri kişisel verilerle birleştiremeyecek, bu verileri birleştirerek işleyemez ve başta hedefli reklamcılık olmak üzere diğer hizmetleri için kullanamayacak. Platformlar, ticari kullanıcılardan elde ettiği rekabete duyarlı verileri, ticari kullanıcıya açık, net ve yeterli seçenek sunmadıkça ilgili hizmetin sunumu dışındaki amaçlarla işleyemeyecek.
Getirilen bir diğer yükümlülüğe göre platformlar ticari kullanıcılara adil veya makul olmayan şartlar ileri sürerek ticari kullanıcılar arasında ayrımcılık yapamayacak.
Taslakta ayrıca bir tebliğ ile önemli pazar gücü tanımına uygun eşik değerlerin belirleneceği öngörüldü. Bu eşik değerlerin belirlenmesinde yıllık gayri safi gelir, son kullanıcı sayısı, ticari kullanıcı sayısı gibi nicel ölçütler, ağ etkisi, veri sahipliği, dikey bütünleşik ve konglomera yapı, ölçek ve kapsam ekonomileri, kilitlenme ve evrilme etkisi, geçiş maliyetleri, çoklu erişim, kullanıcı eğilimleri, teşebbüs tarafından birleşme ve devralma gibi nitel ölçütleri de belirleyecek.
KULLANICI SAYISI VE GELİR EŞİKLERİ TEBLİĞ İLE BELİRLENECEK
Taslakta yer alan bilgilere göre Rekabet Kurulu önemli pazar gücüne sahip teşebbüslerin tespitinde yıllık gayri safi gelirleri ile son kullanıcı sayısı veya ticari kullanıcı sayısını dikkate alarak belirleyeceği nicel eşikleri, ayrıca temel platform hizmetlerinin yapısı bağlamında ağ etkisi, veri sahipliği, dikey bütünleşik ve konglomera yapı, ölçek ve kapsam ekonomileri, kilitlenme ve evrilme etkisi, geçiş maliyetleri, çoklu erişim, kullanıcı eğilimleri, teşebbüs tarafından gerçekleştirilen birleşme ve devralma işlemleri şeklindeki nitel ölçütleri tebliğ ile belirleyecek.
SEKTÖR OYUNCULARI 30 GÜN İÇİNDE BAŞVURACAKLAR
Kapsama alınan firmalar temel platform hizmeti sağlayan platformlar ilgili tebliğ çıktıktan sonra 30 gün içinde Rekabet Kurumu’na başvuracak. Tespite itirazı varsa bu başvuruda belirtecek. Önemli pazar gücüne sahip tespiti üç yıl geçerli olacak. Süre bitimine 9 ay kala bir başvuru yapılmazsa, tespitin üç yıl daha devam ettiği kabul edilecek.
